Pieczonki, prażonki czyli maścipula

Dzisiaj wpis bardzo nietypowy. Nie ja robiłem potrawę (tylko konsumowałem), a i zdjęcia pochodzą z dwóch źródeł (rodzice i moje u Jacka). Ale od początku. Szanowni Państwo, w ubiegły weekend wrzuciłem na fan page Prymitywnej Kuchni na Facebooku to zdjęcie:

i obiecałem przepis na pieczonki. Jednak sam na niego czekałem, z tak prozaicznego powodu, że ja osobiście nigdy pieczonek nie robiłem. Smakowałem na natomiast wielokrotnie, bo to tradycyjna potrawa z Zagłębia Dąbrowskiego. Ale jeśli nie wiecie co to pieczonki, prażonki czy maścipula, to pozwolę sobie zacytować Wikipedię, a potem oddaje głos mojemu tacie 🙂

Prażonki – (pieczonki, duszonki) potrawa pochodząca z okolic Zawiercia i Myszkowa. W Porębie w woj. śląskim co roku organizowany jest „Światowy Festiwal Prażonek”. Prażonki sporządzane są z ziemniaków krojonych w plastry lub kostkę i duszonych w kotle ze smalcem, cebulą, kiełbasą, boczkiem, ew. burakami i marchwią, przykrywane liściem kapusty lub ew. papierem śniadaniowym, które to następnie dociska się ściśle i szczelnie pokrywką dokręcaną na śrubę.

Pieczonki powinno się robić na żarze ogniska w produkowanym obecnie jedynie w Porąbie żeliwnym kociołku. Można próbować zrobić je w piekarniku, ale efektu nie gwarantuje. Mimo wszystko na pewno jest to danie warte spróbowania, szczególnie chłodną jesienią. Polecam.

Jak popularna to jest potrawa w Zagłębiu o tej porze roku niech świadczy fakt, że zupełnie niezależnie od siebie w ubiegłą niedzielę zostałem zaproszony na pieczonki, a moi rodzice dzwonią do mnie i mówią, że znajomi do nich wpadają na duszaki i czy chcę przepis i zdjęcia 🙂

Tak, ponadto pieczonki to potrawa wielu nazw, które już się tutaj przewinęły. Znane mi oficjalnie to: maścipula, pieczonki, prażonki i duszaki.

Metryczka:

Czas przygotowania: 15 minut

Czas pieczenia: około godziny (godzina, godzina piętnaście minut)

Pieczenie: najlepiej w żarze ogniska

Dla ilu osób: dla kilku osób spokojnie (chociaż znam takich co potrafią w dwójkę zjeść cały gar)

Ile ma kalorii: to danie tradycyjne, tradycja nakazuje, żeby w takim przypadku kalorii nie liczyć

Składniki na maścipulę:

1 kg tłustej kiełbasy
0,5 kg wędzonego boczku
2 kg ziemniaków
0,5 kg marchewki
3 średnie buraki (jak nie lubicie buraków, może być wersja bez)
1 łyżka smalcu
3 duże liście kapusty
czarny mielony pieprz
sól
suszony lubczyk
suszony tymianek
zielona pietruszka (może być, ale nie musi)

Przepis na tradycyjne zagłębiowskie prażonki:

Kiełbasę, marchewkę, burak czerwony (można pominąć) i boczek wędzony kroimy w kostkę, ziemniaki w talarki.

Garnek żeliwny (ten specjalny, najlepiej z Poręby) wykładamy folią (dla wygody mycia po skonsumowaniu potrawy) i na dno kładziemy liść kapusty.

Przygotowane produkty układamy warstwami, przyprawiając pieprzem, solą, lubczykiem i suszonym tymiankiem, dodając trochę smalcu.

Na górna warstwę kładziemy także liść kapusty i zakręcamy garnek.

Rozpalamy ognisko tak aby zrobić żar, następnie rozgarniamy żar i stawiamy na środku garnek.

Dookoła układamy drzewo, tak aby się lekko paliło i pilnujemy aby nie zgasło. Pieczemy około godziny, godziny 15 minut. Po przygotowaniu odkręcamy garnek i podajemy od razu na talerze. Najlepiej pieczonki jeść na dworze, w piękną jesienną pogodę 🙂 Smacznego!

UPDATE 🙂 Jacek przeczytał wpis i się do niego odniósł, a że ja jestem ekspertem ale od jedzenia, nie przygotowani duszaków, to oddaje tym razem głos Jackowi. Niech to będzie pojedynek pieczonko twórców. Jacek zaczął z grubej rury, nazywając mojego tatę amatorem. Czekam na odpowiedź tato! 🙂 Całość wpisu Jack na fan page PrymitywnaKuchnia.pl na Facebooku.

Ech… Najważniejsze w pieczonkach jest drewno. Brzozę rozpaliłem już o 11.00 rano. Po godzinie dorzuciłem grubszy kawałek. Brzoza wiadomo, traci kalorie ekspresowo, szybciej potrafi tylko Kaja, ale to już niezdrowe. Na brzozę ok, o 12 położyłem pierwszy kawałek dębu sezonowanego. O 14 był już gorący, rozdrobniłem go na takie a la „gorące węgielki”. Prawidłowo wykonane pieczonki nie wiedzą co to ogień. Znają tylko żar, żar który rozłożony jest równomiernie pod garnkiem. Palenie brzozy to doskonały moment na degustację kiełbasy z patyka. O zgrozo, kupiłem „z szynki”, Pani nie dodała jak chuda była. Prymitywna Kuchnia brzydzi się taką chudością, ja również. Dlatego niezwłocznie pognałem do sklepu po „porządną, grubo mieloną, tłuściutką” kiełbasę. Na spód garnka amatorzy i prymitywiści kuchenni mogą dać folię aluminiową. To z lęku przed spaleniem. Ja uważam, że folia jest ok do łososia i na kanapki do szkoły. Na spodzie kładę grube kawałki skóry z boczku. One mogą się spalić, cała reszta ma być najwyżej leciutko zarumieniona. Po ok. 25-30 minutach na żarze pieczonki zaczynają do nas szeptać. Przypomina to odgłos bulgotania, syczenia, z reguły przez wąską szparkę w garnku wydostaje się para pod ciśnieniem. To wtedy zaczynamy się ślinić, a Kaja pakuje się na siłownię i ucieka. Garnek jest kluczowy. Mimo dorobku cywilizacji chińskiej, garnki te są do dupy. Trzeba szukać w okolicach Zawiercia, żeliwne, drogie i po znajomości. Pomóc może Wojtek, pobiera skromną prowizję. Pierwsze syki to oznaka, że garnek można podnieść i energicznie potrząsnąć. To też doskonały moment na wyrównanie rozgrzanego paleniska. Po 60-70 minutach, tak 40 minut po pierwszym syku z garnka całość należy zdjąć z ognia i otworzyć. Jest wskazane, jeśli na poczęstunek przyjeżdża delegat z Prymitywna Kuchnia częstować go czymś wcześniej, czym ciężkim, kalorycznym, dającym poczucie sytości. Wtedy zjada jedną porcję, a autor cztery. Smacznego.

Popłakałem się, chyba będę częściej Jacka zapraszał na gościnne występy na Prymitywnej 🙂